بازار ارز را نبايد در يک مکان خاص و با محدوده‌اي مشخص تصور کرد، بلکه اين بازار مکانيسمي است که خريداران و فروشندگان، ارز را براي انجام دادن مبادله ارزي به يکديگر نزديک مي‌کنند. در اين بازار معمولاً انتقال پول از يک کشور به کشور ديگري صورت مي‌گيرد. به‌طور کلي بانک‌ها، صادرکنندگان، واردکنندگان، شرکت‌ها، دلالان، تجار و سوداگران ارز (سفته بازان)، اعضاي اصلي بازار ارز را تشکيل مي‌دهند و نقشي اساسي در اين بازار ايفا مي‌کنند که به‌وسيله تلفن، سوئيفت، پست، تلکس و … به‌طور دايم با يکديگر در تماس هستند و به خريد و فروش ارز اقدام مي‌کنند. به‌طور مثال، انواع ارزهاي قابل خريد و فروش در بانک‌هاي کشور که نرخ خريد و فروش برخي از آنها روزانه از سوي بانک مرکزي اعلام مي‌شود و بانک‌ها با يکديگر و يا با مشتريان خود وارد معاملات ارزي مي‌شوند، عبارت‌اند از: دلار آمريکا، پوند انگليس، فرانک سوئيس، کرون سوئد، کرون نروژ، کرون دانمارک، درهم امارات، دينار کويت، ين ژاپن، ريال عمان، دلار کانادا، ريال قطر، پوند سوريه، دلار استراليا، ريال سعودي، دينار بحرين و يورو (واحد پول اروپايي).
انجام دادن هر معامله ارزي مستلزم دريافت يا پرداخت ارز است. به بياني ديگر، با انجام دادن هر معامله ارزي، مبلغ مشخصي از يک نوع ارز دريافت و نوع ديگري از ارز پرداخت مي‌شود. بانک‌ها نيز به‌عنوان يکي از بزرگترين و فعال‌ترين اعضاي بازار ارز از روش‌هاي مختلفي براي دريافت يا پرداخت وجوه ارزي استفاده و نقشي برجسته و مهم در اين بازار ايفا مي‌کنند و با خريد و فروش اسکناس و مسکوک ارزي، ارسال يا دريافت انواع حواله‌هاي ارزي، صدور و پرداخت چک‌هاي ارزي، صدور انواع اعتبارنامه مسافرتي، گشايش اعتبارات اسنادي، قبول و پرداخت بروات ارزي، و صدور انواع ضمانتنامه‌هاي ارزي نقشي غيرقابل انکار در بازار ارز ايفا مي‌کنند.
عمليات خزانه‌داري ارزي از ديگر اقداماتي است که بانک‌ها در بازار ارز انجام مي‌دهند. از طرف ديگر عمليات خريد و فروش در بازار ارز که بانک‌ها نيز در آن به‌صورت فعالانه مشارکت دارند به دو شکل نقد و سلف انجام مي‌گيرد. اصطلاح معامله نقد به معاملاتي اطلاق مي‌شود که در زمان انجام معامله يا حداکثر دو روز کاري بعد از آن ارز مبادله شود. به معاملاتي که تاريخ سررسيد دريافت يا پرداخت ارز بيش از دو روز کاري پس از تاريخ انجام دادن معامله و براي تاريخي معين در آينده – مثلاً براي مدت سه يا چهار ماه – باشد، سلف گويند. تفاوت ميان نرخ نقدي ارز با نرخ وعده‌دار (سلف) براساس نرخ بهره و ريسک مبادله، که همان امکان تقويت يا تضعيف پول در آينده است، تعيين مي‌شود. بنابراين از مقايسه ميزان صرف يا تنزيل ارز با قيمت نقدي آن مي‌توان به حد انتظارات بازار درباره مقادير تضعيف يا تقويت يک نوع ارز در آينده پي برد. معاملات سلف در بازار ارز به دو بخش سلف ثابت و سلف اختياري تقسيم مي‌شود. در معاملات سلف ثابت سررسيد و زمان تحويل و تحول ارز مورد معامله مشخص است و اما در معاملات سلف اختياري، مشتري که با بانک قرارداد سلف ارزي منعقد کرده است، اين فرصت و اختيار را دارد که تا سررسيد يا در سررسيد طبق نرخ توافق شده معامله انجام دهد. چنانچه مشتري در مهلت مقرر براي تحويل و تحول ارز با بانک اقدام نکند، نرخ ارز توافق شده معتبر نبوده و بانک با نرخي جديد با مشتري وارد معامله خواهد شد.
یکشنبه، ۰۴ تیر ۱۳۹۶